Natuur baas

Het is volop lente. De zon schijnt en het is warm. Mijn moestuin is op een paar weken tijd veranderd van een bruine kale vlakte, naar een groen veld vol leven. Ik vind mei met grote voorsprong de meest aangename maand in de moestuin. In de zomer is het er vaak te warm en heb ik meer dan mij lief is last van oogststress. Er staat dan vaak zoveel in de tuin dat we niet kunnen kiezen wat eerst te koken en te eten. In de herfst ruim ik op in het volle besef dat er weer een moestuinseizoen – veel te snel – achter de rug is en er weer een jaar te snel is gepasseerd.

Mei is ook de maand waarop ik mijn plannen hier en daar voor het eerst moet bijstellen. Mijn moestuinplan voor dit jaar is de afgelopen weken stevig gewijzigd. Dat is niet zo verwonderlijk. Ik verander nogal vaak van gedachte, zeker wanneer het om de tuin gaat. En mijn plan dient elk jaar toch vooral om mijn boodschappenlijstje te maken met zaden die ik moet inkopen.

Maar dit jaar is er meer aan de hand (echt?). Ik kan gewoon veel meer tijd vrijmaken voor de tuin. Ik bespaar bijvoorbeeld elke werkdag al anderhalf uur verkeersellende. Thuiswerken gebeurt bij mij minstens zo efficiënt als op kantoor, maar dan zonder de kantoordrukte waardoor ik veel minder met energie mors en er dus ook veel over heb aan het einde van de werkdag. Tijd genoeg dus om plannen aan te passen en weer van gedacht te veranderen.

Het bord in onze keuken met groenten die we kunnen oogsten begint overigens ook opgevuld te geraken. En dat mag, want er is ook meer tijd om lekker te koken. Ik mag dus niet klagen over de start van het moestuinseizoen. So far, so good…

• 

• 

In mei dringt het echter ook door dat zelfs met een gewijzigd moestuinplan het toch de natuur is die bepaalt hoe de oogst er zal uitzien. Het is het moment dat ik zie dat niet alles loopt zoals ik het had gehoopt. De eerste tegenvallers duiken op.

De tijd dat ik mij daar druk in maakte, is overigens voorbij. Ik hoef geen vol moestuinseizoen meer de illusie te koesteren dat ik de controle houd. Net dat evenwicht vinden tussen jouw tuin sturen in de richting die je in jouw moestuinplan hebt uitgezet en loslaten op die momenten waarop de natuur de overhand neemt en toch baas is, leidt naar moestuingeluk. In die zin is moestuinieren eigenlijk een geweldige levensles!

Mijn lijstje met tegenvallers (of verrassingen en onvoorspelde gebeurtenissen) begint aan te dikken. Het is het moment dat even te delen.

Slecht zaad?

Ik heb veel gezaaid dit jaar, maar niet alles is uitgekomen. Van mijn tuinbonen is er één zaadje van de bijna dertig die ik er heb gezaaid ontkiemd. Jammer, want wij zijn er gek op, in een risotto bijvoorbeeld met ook vers geplukte erwten en peulen, of koud in een pastasalade. Het is mij een raadsel waarom de zaden niet ontkiemd zijn. Vervaldatum op het pak valt pas in 2022. En tuinbonen zijn de afgelopen jaren altijd gelukt hier. Toch slecht zaad?

Volgende in de rij zijn de doperwten. Ik heb ze voorgezaaid in maart en half april uitgeplant. Na aan paar weken begonnen de blaadjes onderaan geel te worden en te verdrogen. De plantjes leken ook te stoppen met groeien en maakten snel bloemen aan. Dat geeft heel duidelijk aan dat er iets aan de hand is, maar ook hier zit ik met een raadsel. Grond is normaal gezien goed bemest voor peulvruchten, ik heb voldoende water gegeven en de peulen die naast de erwten staan, doen het goed.

• 

• 

Beestenboel

Een moestuin waar niet van gegeten wordt, is een moestuin die geen deel uitmaakt van een breder ecosysteem, wordt wel een keer gezegd. En dat klopt natuurlijk. Alles verloopt hier biologisch en ik doe heel veel moeite om mijn grond elk jaar weer wat te optimaliseren. Dat is niet alleen goed voor mijn groenten, maar trekt ook een heel leger van kleine en hele kleine dieren aan die willen meegenieten van mijn gezond groen. Die beestenboel managen is een hele uitdaging. En elk jaar leer ik weer bij door fouten die ik maak of gewoon door nog beter te kijken naar wat er allemaal achter en vooral onder de schermen van mijn tuin gebeurt.

• 

• 

De eerste jaren dat ik moestuinierde, wilden kolen en wortels echt niet lukken. De kolen werden na een tijdje geel en dan bruin en verwelkten helemaal. Van de wortel in de grond bleef bijna niets over.  Koolvlieg  dus. Die legt eitjes op de bladeren. De maden die uit de eitjes komen duikelen naar beneden, graven zich in en beginnen van de wortels te eten. De kool heeft dan geen schijn van kans meer. Alle kolen staan bij mij nu onder gaas. Geen koolvlieg meer die eraan kan. Maar ook de wittevlieg of motluis, die bij mij vooral gek is op de palmkool, blijft zo weg. Die vlieg doet niet veel kwaad, maar de palmkool ziet er niet echt smakelijk. Het oog wil ook wat.

Wortels kweken doe ik al een hele tijd niet meer in vollegrond. In potten is dat even makkelijk. Ik begin vroeg voor te zaaien in de serre. In een pot kunnen ongeveer een bussel van 16 wortels en daar komen wij een week mee toe. Elke week zo een pot zaaien, is dus elke week een bussel oogsten. Wij zijn echter niet alleen gek op wortels. Dat is ook de  wortelvlieg . Na de koolvlieg nog een hele vervelende klant in de moestuin. De larven wroeten zich in de zoete wortels en graven daar lange gangen. Als je wortels niet beschermt, ontkom je er bijna niet aan. Naar het schijnt kan een wortelvlieg niet veel hoger dan een meter vliegen. Maar ook als ik mijn potten wat hoger zet, vallen ze ten prooi aan de vlieg. Wortels blijven bij mij daarom in de serre tot het te warm wordt en gaan daarna mee onder het gaas van de kolen.

Dit jaar heb ik opvallend meer last van een heel aantal andere insecten. Geen idee hoe het komt. Misschien de warme en droge zomer van de afgelopen jaren? Ik ben er nog niet helemaal uit hoe ik die ga aanpakken.

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

• 

 Mieren Ze zijn er met honderden duizenden, lijkt het wel. Het is het eerste jaar dat mij opvalt dat ze ook schade kunnen veroorzaken. Onder mijn warmoes bijvoorbeeld, lijkt het een mierendrukte van jewelste. En dat zie je aan de bladeren van de jonge planten, die beginnen te krullen. Daar al dat gewoel van de mieren verliezen de wortels van de plant grip op de aarde en krijgen dus minder voedsel en water opgeslorpt.

 Bladluizen Waar mieren zijn, zijn ook vaak bladluizen, en zeker wanneer het warm en vochtig weer is. Ik heb er zwarte en groene en bestrijd ze door ze gewoon van de planten te spuiten met water of met een biologisch besrijdingsmiddel op basis van koolzaadolie. Dat vormt een gladde film rond de luizen, die dat niet overleven. Geen leuke dood, wellicht, maar wij moeten ook eten.

 Slakken Weer goed vertegenwoordigd dit jaar, met en zonder huis. Ik heb de afgelopen jaren al van alles en nog wat geprobeerd, van eierschalen tot vallen met bier. Niets leek echt te helpen. Biologische slakkenkorrels dan maar. Slakken sterven dan een zeer langzame hongerdood. Je mag daar niet te lang bij blijven stilstaan.

 Uienvlieg Ook dit jaar voor het eerst last van. Ik vrees zelfs dat al mijn uien eraan ten prooi zijn gevallen. De larven banen zich een weg naar de ui zelf en beginnen vandaar alles weg te vreten. De groene stengels knakken en worden stilaan bruin. Plant blijft leven, maar uien oogsten mag ik vergeten. Net als mijn kolen en wortels gaan mijn uien volgend jaar onder gaas. Ook de prei die ik binnen paar weken ga uitplanten, gaat onder gaas. Uienvliegen lusten immers ook graag prei, en worden (wat had u gedacht) daarom ook preivlieg genoemd.

 Engerlingen  Larvan van de meikever, die een paar jaar onder de grond leven omdan te ontpoppen tot een mooie meikever. Ik heb één moestuinbak waar ze zich blijkbaar verzameld hebben en samen massaal mijn sla aanvallen. Wortels van de sla worden kapot gebeten, de sla bovengronds overleeft dat niet. Ik heb er intussen een tiental verschalkt, denk ik. Meer dan de schade opmeten kun je eigenlijk niet doen. De (vaak belaagde) meikeverpopulatie zal je dankbaar zijn.